Pieniny

Pieniny są jednym z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych pasm górskich w Polsce. Leżą w południowej Polsce i północnej Słowacji w Karpatach Zachodnich. W sąsiedztwie Pienin leżą pasma górskie od północy Gorce, od południa Magura Spiska oraz Pogórze Spisko-Gubałowskie, od zachodu Kotlina Nowotarska , od północnego wschodu Beskid Sądecki. Pieniny w sposób niezwykły podzielone zostały przez rzekę Dunajec na trzy grupy górskie: Pieniny Spiskie, Pieniny Środkowe i Pieniny Małe. Pieniny Spiskie są wysunięte na zachód, obejmują obszar ciągnący się od Dursztyna, przez przełom czorsztyński - Jezioro Czorsztyńskie ograniczone rzeką Białką i rzeką Dunajec. Położone są one w całości w Polsce. Najwyższy szczyt Pienin Spiskich to Żar 883 m n.p.m. Pieniny Środkowe to najciekawsza przyrodniczo i krajobrazowo część całych Pienin. Określane jako Pieniny pomiędzy którymi płynie Dunajec tworząc słynny Przełom Dunajca. Pieniny Środkowe leżą pomiędzy Niedzicą do Przełomu Dunajca i dalej od Sromowiec po Szczawnicę. Znaczna część Pienin Środkowych leży na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego. Najbardziej znanymi szczytami tej części Pienin są Trzy Korony - Okrąglica 982 m n.p.m., Sokolica 747 m n.p.m., Czertezik 772 m n.p.m. oraz Zamkowa Góra 799 m n.p.m. na które prowadzą wyznaczone szlaki turystyczne.

Pieniny Małe znajdują się na wschód od przełomu Dunajca koło Szczawnicy. Najwyższym szczytem tej części Pienin jest Wysoka 1052 m n.p.m. W Pieninach Małych na uwagę zasługuje Wąwóz Homole , rezerwat przyrody Wysokie Skałki oraz leżący na granicy z Beskidem Sądeckim przełom Białej Wody.

Przełom Dunajca to jeden z najpiękniejszych przełomów rzecznych w Europie. Dunajec przedzierając się przez pasmo Pienin na długości 8 km tworzy potężny skalny kanion. Najlepszym sposobem obejrzenia tego kanionu jest spływ regionalnymi tratwami cieszący się z roku na rok coraz większym powodzeniem. Całość trasy spływu wynosi 18 km. Drugą dużą atrakcją w Pieninach są dwa sztuczne zbiorniki wodne - Jezioro Czorsztyńskie i Sromowieckie. Na brzegu Jeziora Czorsztyńskiego znajdują się ruiny zamku w Czorsztynie i dobrze zachowany zamek Dunajec w Niedzicy. Ponadto Pieniny słyną z zabytkowych miejscowości jakimi są Krościenko nad Dunajcem oraz Szczawnica. W miejscowościach tych występują wody mineralne tzw. szczawy. Źródła takie występują także w Czerwonym Klasztorze (Słowacja), dolinie Ociemnego Potoku (potok w Pieninach), Wielkim Lipniku (wieś na Słowacji).

Turystyka w Pieninach trwa cały rok. Kuszą one swoim pięknem, ponieważ o każdej porze roku wyglądają inaczej. Zimą pokryte białą pierzynką śpią spokojnym snem zachęcając do korzystania z okolicznych wyciągów narciarskich. Wiosną obfitują w przebiśniegi a pienińska buczyna zachwyca swoim pięknem. Lato to czas wzmożonych wycieczek pieszych po szlakach turystycznych. Jesień natomiast pokazuje pełnię barw Pienin a typowe dla tego okresu poranne mgły wywierają ogromne wrażenie na turystach. 

Oprócz atrakcyjności krajobrazowej, Pieniny cechuje zróżnicowana roślinność. Spowodowane zostało to czynnikami takimi jak: wapienne podłoże; specyfika klimatu; strome stoki uniemożliwiająca silne rozrastanie się lasów; brak pokrycia lodowcem podczas trzeciorzędowych zlodowaceń; bliskość Tatr. 

Zdecydowało to o przetrwaniu reliktów flory trzeciorzędowej - chryzantema Zawadzkiego, jałowiec sawina, dębik ośmiopłatkowy oraz obecności gatunków i odmian endemicznych - mniszek pieniński, pszonak pieniński, roślin wysokogórskich i kserotermicznych oraz swoistych zespołów naskalnych muraw zwłaszcza na zboczach południowych. Z różnorodnością siedlisk związana jest bogactwo zwierzyny. W Pieninach żyje około połowy znanych w całej Polsce zwierząt, liczbę ich szacuje się na ~ 14 tysięcy gatunków. Większość stanowią bezkręgowce, gatunki owadów nie występujące nigdzie indziej na terenie Polski. Pieniny zamieszkuje dziesięć gatunków płazów, w tym: żaby, ropuchy, traszki, kumaki, rzadka salamandra plamista oraz gady: jaszczurki: zwinka żyworodna, padalec zwyczajny, węże: gniewosz plamisty, żmija zygzakowata, zaskroniec. Różnorodność siedlisk i obecność zbiorników wodnych decydują również o dużej liczbie gatunków ptaków drapieżnych, wodnych, leśnych, polnych.

Wśród wszystkich gatunków ssaków w przewadze są drobne gryzonie i nietoperze. Duże ssaki, ze względu na niewielki rozmiar pasma oraz zabudowę utrudniającą migrację z innych pasm górskich, występują stosunkowo rzadko. Żyją tutaj dziki, sarny i jelenie, w dolinie Dunajca wydry, populację rzadkiego już w Polsce rysia ocenia się na kilka sztuk. Żbik najprawdopodobniej już nie występuje, natomiast obserwowane ślady wilka i niedźwiedzia pochodzą od zwierząt migrujących w Pieniny np. z terenów Słowacji. Na obszarze najciekawszej i najcenniejszej pod względem przyrodniczym środkowej część Pienin utworzono dwa Parki Narodowe - Pieniński Park Narodowy po stronie polskiej i Pieninský Národný Park (PIENAP) po stronie słowackiej. W Małych Pieninach istnieje kilka rezerwatów przyrody. Negatywne skutki na wrażliwy ekosystem Pienin może wywrzeć wybudowana zapora wodna w Niedzicy.

Pod względem klimatycznym region Pienin wyraźnie odróżnia się od sąsiednich pasm górskich. Charakteryzują się stosunkowo łagodnym klimatem. Ze względu na zróżnicowane ukształtowanie terenu zaznaczają się wyraźne różnice w mikroklimacie poszczególnych części pasma, co ma swoje odzwierciedlenie w różnorodności świata roślin i zwierząt. Doliny potoków i północne zbocza są chłodniejsze i bardziej wilgotne, natomiast południowe ściany skalne mają klimat wyjątkowo suchy i ciepły. Cały obszar Pienin położony jest w zasięgu cienia opadowego, charakteryzującego się niskimi sumami średnimi oraz małą liczbą dni deszczowych.